شنبه, 10 آبان 1404
به گزارش خبرنگار شبکه خبری آب ایران، فرونشست زمین امروز به‌عنوان یکی از جدی‌ترین بحران‌های زیست‌محیطی ایران شناخته می‌شود؛ بحرانی خاموش که هر ساله دامنه آن گسترده‌تر شده و نگرانی‌های فراوانی را در میان کارشناسان و مسئولان برانگیخته است.
به باور متخصصان، مهم‌ترین عامل شکل‌گیری این پدیده در کشور، برداشت بی‌رویه از آبخوان‌هاست؛ برداشت‌هایی که افت سطح آب زیرزمینی را در پی داشته و در نهایت به نشست تدریجی زمین منجر می‌شود.
سهم عمده کشاورزی در مصرف آب زیرزمینی
بررسی آمارها نشان می‌دهد نزدیک به ۸۷ درصد برداشت از منابع آب زیرزمینی در ایران به بخش کشاورزی اختصاص دارد و تنها ۱۳ درصد دیگر به مصارف شرب و صنعت تعلق می‌گیرد. به همین دلیل، کنترل و مدیریت برداشت در بخش کشاورزی مهم‌ترین گام برای مهار روند افت سطح آب زیرزمینی و مقابله با فرونشست زمین محسوب می‌شود.
در حال حاضر، میزان آب مصرفی در بخش کشاورزی کشور حدود ۸۱ میلیارد مترمکعب در سال برآورد می‌شود. بر اساس اهداف تعیین‌شده در برنامه هفتم توسعه جمهوری اسلامی ایران، این رقم باید تا پایان برنامه به حدود ۶۵ میلیارد مترمکعب کاهش یابد؛ یعنی صرفه‌جویی نزدیک به ۱۶ میلیارد مترمکعب که بخش عمده آن باید از محل کاهش برداشت آب زیرزمینی محقق شود.
به اعتقاد کارشناسان، تحقق این هدف می‌تواند نقطه عطفی در متوقف کردن روند افت آبخوان‌ها و کنترل فرونشست زمین در کشور باشد.
عوامل مؤثر در دستیابی به کاهش برداشت
برای رسیدن به این هدف، همکاری همه‌جانبه دستگاه‌های ذیربط به‌ویژه وزارت جهاد کشاورزی و نیز همراهی جامعه کشاورزان ضروری است.
افزایش راندمان مصرف آب در مزارع، توسعه شیوه‌های نوین آبیاری و همچنین ایجاد فرصت‌های شغلی جایگزین برای کشاورزانی که منابع آبی خود را از دست داده‌اند، از جمله اقداماتی است که می‌تواند مسیر این تغییر بزرگ را هموار کند.
اقدامات وزارت نیرو در مهار برداشت‌های بی‌رویه
وزارت نیرو از سال ۱۳۹۳ در قالب طرح احیا و تعادل‌بخشی منابع آب زیرزمینی که به تصویب شورای عالی آب رسیده و نیز به‌عنوان یکی از اعضای اصلی کارگروه ملی سازگاری با کم‌آبی، مجموعه‌ای از اقدامات جدی را برای کنترل برداشت‌ها آغاز کرده است.
از مهم‌ترین برنامه‌های اجرایی در این زمینه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
پر کردن چاه‌های غیرمجاز؛ تاکنون بیش از ۱۳۵ هزار حلقه چاه غیرمجاز پر و مسلوب‌المنفعه شده که از برداشت غیرمجاز سالانه حدود ۳/۳ میلیارد مترمکعب آب جلوگیری کرده است.
نصب کنتور هوشمند حجمی بر روی چاه‌های مجاز کشاورزی؛ تاکنون حدود یکصد هزار حلقه چاه به این کنتورها مجهز شده و این اقدام از برداشت اضافه بر مجوز، معادل ۰/۸ میلیارد مترمکعب آب جلوگیری کرده است.
اصلاح و تعدیل پروانه‌های بهره‌برداری و همچنین تشکیل و تجهیز گروه‌های حفاظت و نظارت منابع آب در سراسر کشور.
امید به تعادل‌بخشی آبخوان‌ها تا پایان برنامه هفتم
به گفته کارشناسان، در صورت استمرار این اقدامات و به‌ویژه با همراهی کشاورزان و دستگاه‌های حاکمیتی، امکان کنترل افت سطح آب زیرزمینی و حتی تعادل‌بخشی اکثر آبخوان‌های کشور تا پایان برنامه هفتم وجود دارد.
تحقق این هدف می‌تواند نقشی کلیدی در مهار فرونشست زمین، به‌ویژه در دشت‌های بحرانی کشور ایفا کرده و از بروز خسارت‌های جبران‌ناپذیر به محیط زیست، زیرساخت‌ها و سکونتگاه‌های انسانی جلوگیری کند.
کلیدواژه‌ها:
#آب_زیرزمینی #فرونشست #فرونشست_زمین #وزارت_نیرو #طرح_احیا_وتعادل‌بخشی #برنامه_هفتم_توسعه
ادامه