شنبه, 10 آبان 1404
به گزارش خبرنگار شبکه خبری آب ایران، نشست تخصصی «ضوابط انتخاب سیلاب طراحی سدهای بزرگ ایران (بازنگری اول)» با محور بررسی روند تدوین، چالش‌های اجرایی، و معرفی ابعاد تخصصی ضابطه تازه ابلاغ‌شده که پس از چهار سال انتظار، در تاریخ ۲۹ بهمن ۱۴۰۳ توسط وزارت نیرو رسماً ابلاغ شد، برگزار شد.
فرایند تدوین و چرایی تأخیر چهار ساله در ابلاغ ضابطه
تقی عبادی مدیرکل دفتر توسعه نظام‌های فنی، بهره‌برداری و دیسپاچینگ برق‌آبی شرکت مدیریت منابع آب ایران اظهار کرد: تدوین ضابطه در مدت یک سال انجام شد، اما به دلیل اخذ نظرات همه ذینفعان و دریافت تایید سایر مراجع و فرایندهای اداری و انتظار برای اخذ مجوز از سازمان برنامه و بودجه کشور، ابلاغ رسمی آن چهار سال به طول انجامید.
وی اضافه کرد: فعالیت‌های تدوین ضوابط فنی در وزارت نیرو در قالب طرح «تدوین ضوابط و معیارهای فنی صنعت آب کشور» که از سال ۱۳۶۱ پس از مبادله اولین موافقتنامه طرح با سازمان برنامه و بودجه کشور آغاز به کرده است، انجام می‌شود. این ضوابط در دو دسته الزامی و اختیاری تقسیم و ابلاغ می‌شود، اما در عمل، ضوابط اختیاری در نبود گزینه جایگزین به الزام تبدیل می‌شوند.
مدیرکل دفتر تأکید کرد: به‌رغم طولانی شدن مراحل صدور مجوز، هماهنگی میان نهادهای اجرایی و انجام نظرخواهی گسترده باعث شد تا ضابطه انتخاب سیلاب طراحی سدها با پشتوانه فنی قوی تدوین شود.
وی همچنین یادآور شد: این سند در تاریخ ۲۹ بهمن ۱۴۰۳ به دستگاه‌های ذی‌ربط ابلاغ شد و اکنون زمان آن رسیده که اجرای ضابطه با دقت و بهره‌گیری از ظرفیت‌های آموزشی همراه شود. همچنین ایشان اعلام کردند به کارگیری این ضابطه در بازنگری طرح‌های بخش آب که به عنوان تکلیف قانون برنامه هفتم به بخش آب ابلاغ شده است، الزامی است.
ترویج آموزش هم‌زمان با ضابطه‌مندی: راهکار ارتقای تعاملات فنی
مدیرکل دفتر توسعه نظام‌های فنی، بهره‌برداری و دیسپاچینگ برقابی با اشاره به آخرین نسخه از سند نظام فنی و اجرایی کشور که در سال ۱۴۰۴ ابلاغ شده است، به معرفی ۱۰ زیر نظام اصلی آن پرداختند. در این راستا، وی با اشاره به اهمیت آموزش تخصصی در این حوزه افزود: زیر نظام آموزش و ترویج ضوابط یکی از مهم ترین زیر نظام‌ها محسوب شده و سابق بر این نیز با تعریف کدهای آموزشی در وزارت نیرو گام‌های مؤثری برداشته شده است و این نشست نیز در راستای این زیرنظام برگزار شده است.
وی تأکید کرد: این رقم کد گذاریِ آموزشی، بستری را فراهم می‌کند که آموزش و بازآموزی کارشناسان اجرایی با رعایت ضوابط فنی هماهنگ شوند تا ضابطه صرفاً روی کاغذ نماند.
در این راستا، نجمه فولادی کارشناس استاندارها، ضوابط و معیارهای فنی دفتر توسعه نظام‌های فنی، بهره‌برداری و دیسپاچینگ برق‌آبی گفت: کمیته تخصصی تونل‌های انتقال نقش فعال و مؤثری در تدوین و بازنگری ضوابط فنی صنعت آب کشور طی سال‌های گذشته به عهده داشته است.
وی توضیح داد: این کمیته با همکاری شرکت‌های آب منطقه‌ای و متخصصان، در پنج زمینه اصلی (مطالعه، طراحی، اجرا و بهره برداری و نگهداری) ضوابطی تدوین نموده که بخشی از آن به تصویب مراجع بالادستی رسیده است. همچنین، برگزاری دوره‌ها و کارگاه‌های تخصصی در سال‌های اخیر، ترویج و بازآموزی مطالب این ضوابط را قوت بخشیده است. علاوه بر آن، مخاطبان می‌توانند برای دسترسی به منابع بیشتر به وب‌سایت رسمی این طرح به نشانی waterstandard.wrm.ir مراجعه نمایند.
هوشمندی در ضوابط طراحی؛ توازن میان ایمنی و هزینه
عباسقلی جهانی مدیرکارگروه بازنگری ضوابط انتخاب سیلاب طراحی سدهای بزرگ ایران در بخش دیگری از نشست بر لزوم برقراری توازن میان دو رکن اصلی ایمنی و هزینه در انتخاب سیلاب طراحی سدها تأکید کرد.
وی بیان کرد: ضوابط جدید طوری تدوین شده‌اند که هم از محافظه‌کاری‌های بی‌مورد و هم از ساده‌سازی‌های بیش از حد جلوگیری نمایند. بدیهی است برخورد محافظه‌کارانه افراطی در انتخاب سیلاب‌های طراحی می‌تواند هزینه‌های طرح را بطور نامعقول افزایش دهد، در حالی که ساده‌سازی بیش از حد در این ضوابط، ایمنی بخش پایین‌دست سدها و بهره‌گیری از آن‌ها را به خطر می‌اندازد.
رهبر تیم تدوین ضابطه افزود: تدوین ضوابط سیلاب طراحی با توجه به تحولات اجتماعی، اقتصادی، زیست‌محیطی و تغییرات اقلیمی موضوعی بین رشته‌ای و چند وجهی است.
وی گفت: پذیرش نقد سازنده و بکارگیری نظریات معقول کلید جهش در کیفیت فنی است و فرایند تدوین ضوابط انتخاب سیلاب طراحی در راستای اصل فوق و متکی بر مشارکت فعال و بررسی دقیق توسط نخبگان فنی و اجرایی بوده است؛ همچنین، وی خواستار تدوین ضوابطی برای ارایه روش‌های محاسبه سیلاب شده و بر اساس ابلاغیه وزیر محترم نیرو خواستار انجام مطالعات تطبیقی برای این ضوابط توسط همکاران شرکت‌های آب منطقه‌ای شدند.
وی با اشاره به این مساله که سری زمانی مورد استفاده برای سدهای در دست بهره برداری عمدتا بر مبنای یک دوره هیدرولوژیکی قدیمی است، اظهار داشت: با توجه به تحولات بزرگی که از نظر اقلیمی و جنبه های مختلف توسعه روی داده است، ضروری است رفتار سازه‌های بزرگ که سرریز هم بخشی از آن است در مقابل چنین تغییراتی مورد پایش قرار گرفته و در زمان مقرر با توجه به فرایند ارزیابی ریسک هشدارهای لازم برای اصلاحات مورد نظر نه فقط در مورد سرریز بلکه برای کل سازه سد انجام گیرد.
تحلیل ریسک و دوره بازگشت سیلاب
کامران امامی، رئیس کارگروه مدیریت تطبیقی سیلاب در کمیسیون بین‌المللی آبیاری و زهکشی پس از آن ضمن بیان تجربیات و ضوابط سیلاب در سایر کشورها به معرفی ضوابط انتخاب سیلاب طراحی سدهای بزرگ ایران، موضوع خطرات و ریسک سیلاب پرداخت.
وی افزود: تاکنون سدها در مقایسه با سازه‌های دیگر خطر کمی برای بشر داشته و این به دلیل محافظه‌کاری خردمندانه است.
امامی همچنین اشاره کرد: احتمال تخریب یک سد خیلی کمتر از احتمال وقوع سیلاب طراحی یا سیلاب ایمنی است.
وی یادآور شد که سیلاب‌هایی با دوره بازگشت ۵۰ تا ۲۰۰ سال ریسک بیشتری نسبت به سیلاب‌های نادر در پایین دست خواهند داشت. همچنین، سود به هزینه سرریزها برای سیلاب‌های نادر می‌تواند به طرز باورنکردنی پایین باشد.
رئیس کارگروه مدیریت تطبیقی سیلاب در کمیسیون بین‌المللی آبیاری و زهکشی در ادامه مهم‌ترین تدابیر اجرایی برای مقابله با ریسک‌های سیلاب را که تدوین شده است این گونه برشمرد: طراحی سیستم‌های ایمنی پیشرفته، تفکیک دقیق سرریزهای اضطراری و اصلی، ساخت سیل‌بندهای مقاوم با استاندارد مناسب، راه‌اندازی سیستم‌های هشدار زودهنگام و بهره‌گیری از هوش مصنوعی در تحلیل و پیش‌بینی بارش‌ها و سیلاب‌ها.
وی افزود: تجربیات تاریخی، مانند استفاده از سدهای خاکی و سنگی مقاوم در برابر ساختارهای چوبی شکننده، اهمیت برآورد دقیق ریسک و عدم تکرار اشتباهات تاریخی را یادآوری می‌کند.
تطبیق با الگوهای جهانی در مواجهه با سیلاب
امامی در ادامه، به مقایسه میان استانداردهای بین‌المللی در زمینه ضوابط انتخاب سیلاب طراحی سدها پرداخت.
وی گفت: در کشورهایی مانند ژاپن و کره برای دوره‌های بازگشت بین ۲۰۰ تا ۱۰۰۰ سال برنامه‌ریزی می‌شود و در اروپا و آمریکا این محدوده تا ده‌هزار سال نیز می‌رسد.
رئیس کارگروه مدیریت تطبیقی سیلاب در کمیسیون بین‌المللی آبیاری و زهکشی افزود: از سوی دیگر، اهمیت عدالت اجتماعی در تقسیم منابع و خسارات ناشی از سیلاب نیز مطرح است.
در بخش نهایی این نشست تخصصی، عباس محمدیان عضو کمیته سد و تونل‌های انتقال، به تجربیات و درس آموخته‌های سد کهیر و سیلاب‌های به وقوع پیوسته در آن حوضه پرداخت.
در خاتمه شرکت کنندگان در جلسه دیدگاه و نظرات خود را درباره ضوابط ابلاغی اعلام کردند، توجه اساسی به سرمایه گذاری درباره داده‌های پایه و به‌کارگیری فناوری‌های نوین که در واقع بنیان و زیر ساخت اصلی را در محاسبه و نهایتا انتخاب سیلاب‌های طراحی تشکیل می‌دهد و همچنین توجه بیشتر به شیوه‌های مدیریت ریسک و ضرورت تدوین ضوابط مورد نیاز و تفصیلی در این زمینه با توجه به تمرکز جمعیت و زیرساخت‌ها در مناطق پایین‌دست از جمله پیشنهادهای ارائه شده است.
شایان ذکر است گزارش تفصیلی برگزاری نشست به زودی در سایت طرح تهیه ضوابط و معیارهای فنی صنعت آب کشور به نشانی waterstandard.wrm.ir برای دسترسی عموم بارگذاری خواهد شد.
ادامه