در گفتگو با شبکه خبری آب ایران مطرح شد؛

حمید میرقاسمی مدیر تحقیقات برنامه‌ریزی و بررسی‌های اقتصادی شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی، در گفتگو با خبرنگار شبکه خبری آب ایران با اشاره به تعریف بازار آب اظهار داشت: بازار آب با هدف پاسخ به نیازهای جدید تأمین آب، افزایش بهر‌ه‌وری و کمک به تعادل بخشی آبخوان ایجاد شده و در حال توسعه است.

میرقاسمی افزود: بازار آب از شهریورماه سال ۱۴۰۰ در خراسان رضوی به صورت آزمایشی درمحدوده مطالعاتی خاص، فعالیت خود را آغاز کرده و در این زمان نیز حدود ۸۰۰ هزار مترمکعب آب در بازار مبادله شده است که فروشندگان آن فعالان بخش کشاورزی هستند و خریدار آن نیز واحدهای صنعتی مستقر در سنگان خواف هستند.

وی در خصوص علت مجوز بخش کشاورزی و چاه‌های کشاورزی برای در اختیار گذاشتن آب برای بخش صنعت تصریح کرد: در بخش کشاورزی با اجرای سیستم‌های آبیاری نوین صرفه‌جویی انجام می‌گیرد که آب بخش صرفه‌جویی شده،‌ در اختیار صنعت گذاشته می‌شود اما تنها محل‌هایی قابل استفاده خواهد بود که بتوان حجم بهره‌برداری از آن را کنترل کرد.

مدیر تحقیقات برنامه‌ریزی و بررسی‌های اقتصادی شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی در ادامه میزان بهره‌برداری از آب در بازار آب ادامه داد: تنها ۲۰ درصد از آبی که اجازه بهره‌برداری از آن وجود دارد را می‌توان در بازار آب عرضه کرد؛ چرا که پروانه‌های چاه‌ها در بخش کشاورزی مختص زمین‌های کشاورزی بوده و هیچ فردی نمی‌تواند بدون مجوز وزارت نیرو، آب چاه را واگذار کند.

وی با بیان اینکه محدوده مطالعاتی بازار آب در استان خراسان رضوی، دشتی در یکی از شهرستان‌های خواف است، افزود: محدوده مطالعاتی یعنی همان محدوده‌ای که میزان بارش و معادلات بیلان در آن حوزه محاسبه می‌شود.

میرقاسمی عنوان کرد: ویژگی این محدوده مطالعاتی این است که در آن مکان تقاضا برای آب وجود دارد؛همچنین به این علت که نیاز واحدهای صنعتی به آب زیاد بود و بخش کشاورزی نیز ظرفیت عرضه آب در بازار را داشت، آن مکان به عنوان پایلوت انتخاب شد.

وی با اشاره به ضرورت و اهداف ایجاد بازار آب در خراسان رضوی گفت: با توجه به محدودیت بارشی که در استان خراسان رضوی با آن مواجه هستیم و کسری مخازنی که در دشت‌های این استان وجود دارد، بررسی‌هایی به عمل آمد و مشخص شد در حدود یک میلیارد متر مکعب از منابع تجدیدپذیر آبی کسری مخزن داریم اما آب جدیدی از منابع آب زیرزمینی و سطحی برای تخصیص به مصارف مختلف در اختیار نداریم.

مدیر تحقیقات، برنامه‌ریزی و بررسی‌های اقتصادی شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی اظهار داشت: پیامدهای برداشت بیش از حد از منابع آب مشخص است و در این روند شاهد کاهش ظرفیت آبدهی چاه‌ها و محدودیت تأمین آب شرب هستیم. بنابراین از آنجا که منبع آب جدیدی در اختیار نداریم، باید بتوانیم از طریق اصلاح ساختار مصرف آب، این کمبود را جبران کنیم؛ یعنی از قسمتی که بهره‌وری آب کمتر است با قسمتی که بهره‌وری آبی بیشتری وجود دارد، جابه جا کنیم.

وی بیان کرد: در استاندار جهانی ۷۰ درصد آب در بخش کشاورزی، ۲۰ درصد در بخش صنعت و حدود ۱۰ درصد نیز در شرب مصرف می‌شود اما در ایران، ۹۰ درصد در کشاورزی و ۱۰ درصد نیز در شرب مصرف می‌کنیم و صنعت سهم بسیار پایینی در این روند دارد.

میرقاسمی خاطرنشان کرد: با وجود آنکه بهره‌وری آب در بخش صنعت بالاتر از بخش کشاورزی است اما در این میان کشاورزی‌های صنعتی جزو مصارف صنعتی به شمار می‌رود.

وی با تأکید بر اینکه لازم است بخش کشاورزی نیز به سمت صنعتی شدن سوق یابد، عنوان کرد: ضرورت ایجاد بازار آب به سه دلیل عمده بوده است؛ در گام نخست تعادل‌بخشی ابخوان‌ها یا سفره آب زیرزمینی، ضرورت دوم افزایش بهره‌وری آب است.

میرقاسمی اضافه کرد: با بررسی‌های به عمل آمده مشخص شد به ازای هر مترمکعب آب، ۱۴ سنت تولید ثروت داریم ولی در بخش صنعت این رقم ۲۰ دلار است که تفاوت قابل توجهی دارد. اما در کل دنیا در کشورهای با درآمد متوسط، میانگین بهره‌وری آب آن‌ها به ازای هر متر مکعب حدود ۵۰ دلار است که این رقم در کشورهای حوزه خلیج فارس به حدود ۶۵ دلار نیز می‌رسد و بعضی از کشورها هم حتی تا ۱۵۰ دلار از هر متر مکعب آب تولید ثروت می‌کنند.

وی ضرورت سوم ایجاد بازار آب را اینگونه تشریح کرد: ضرورت سوم نیز این است که چون هیچ منبع جدیدی برای تخصیص آب جهت مصارف مختلف در اختیار نداریم، برای آنکه بتوانیم به نیازهای جدید همچون واحدهای صنعتی که ارزش افزوده و اشتغالزایی بالایی ایجاد می‌کنند پاسخ دهیم مجبوریم از طریق ایجاد و توسعه بازار آب به این نیازهای جدید پاسخ گوییم.

مدیر تحقیقات، برنامه‌ریزی و بررسی‌های اقتصادی شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی، در خصوص میزان فروش بازار آب در مدت ایجاد شده گفت: تاکنون در این طرح ۸۰۰ هزار متر مکعب فروش داشته‌ایم که به ازای هر مترمکعب در سال ۱۴۰۰ معادل ریالی حدود ۶۵۰۰ تومان و در سال ۱۴۰۱ نیز این رقم مبلغی بالغ بر ۱۸ هزار تومان بوده است.

وی استقبال کشاورزان و بخش صنعت از این طرح را اینگونه بیان کرد: در ارزیابی انجام شده استقبال در دشت مشهد که واحدهای صنعتی زیاد و پردرآمدی همچون فولادها مستقر هستند بسیار زیاد است و تقریبا متقاضی دریافت کننده، بسیار بیشتر از عرضه‌کننده است.

میرقاسمی ادامه داد: در کشاورزی نیز مبلغ دریافتی بازار آب صرف ارتقای سیستم‌های آبیاری نوین شده و مبالغ در جای درست خود هزینه شده است، لذا با توجه به خرده مالک بودن کشاورزان، به طور قطع اگر صرفه اقتصادی برای آن‌ها داشته باشد، که تاکنون نیز همین‌گونه بوده است حتما استقبال می‌کنند.

وی اضافه کرد: کشاورزان از این طریق، بخشی از نهاده‌های کشاورزی به خصوص سیستم آبیاری را می‌توانند از طریق فروش آب تأمین کنند تا هم در آب صرفه‌جویی شود و هم هزینه دریافتی صرف بهبود شرایط کشاورزی و ارتقای عملکرد شغلی شود.

مدیر تحقیقات، برنامه‌ریزی و بررسی‌های اقتصادی شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی درخصوص تأثیر بازار آب در حفظ آبخوان‌ها تصریح کرد: حجم مورد امتحان به صورت آزمایشی اجرا شده است ولی حجم مبادله به میزان مورد انتظار ما نزدیک نیست.

وی افزود: موانعی نیز در راه‌اندازی بازار آب وجود داشت و شرایطی همچون اختلاف شوری دو چاه باعث شده چرخ بازار آب کُند بچرخد که چنانچه این موارد تسهیل شود، می‌تواند اثر خوبی برای بهبود شرایط آبخوان داشته باشد.

میرقاسمی در خصوص زمان رسیدن به رضایتمندی مطلوب از بازار آب گفت: اگر پس از ارسال نتیجه ارزیابی بازار آب بتوانیم مجوزهای لازم را برای توسعه ایجاد بازار آب در کل محدوده مطالعاتی از مرکز دریافت کنیم، قطعاً شاهد اتفاقات خوبی خواهیم بود که می‌تواند به ذخایر آبی کشور کمک شایانی کند؛ به‌طوریکه سالانه می‌تواند ۷۵ میلیون متر مکعب به حفظ ذخایر آب کمک کند و از شیب تند مصرف منابع آب زیرزمینی بکاهد.