کیفیت آب سد گتوند در گزارش میدانی روزنامه خراسان؛

به‌ گزارش شبکه خبری آب ایران، به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت نیرو (پاون) ، بر همین اساس در یک گزارش میدانی با گروهی از کارشناسان  به بررسی کیفیت آب پرداختیم که  نتیجه حاکی از کیفیت نسبتا خوب در پشت سد بود . اگرچه نماینده گتوند در مجلس ضمن تایید کیفیت آب پشت سد نسبت به انباشت نمک در کف دریاچه و آثار منفی آن هشدار داد. بررسی میدانی وضعیت آب سد گتوند را در گزارش میدانی خراسان از حوضه آبریز رودخانه کارون در منطقه گتوند و اندازه گیری ای سی یا میزان شوری آب رودخانه تا اهواز می خوانید:

سفر 60 کیلومتری آبی
دریاچه پشت سد گتوند 90 کیلومتر طول دارد که دومین دریاچه سد ایران به لحاظ ذخیره آب (پس از دریاچه سد کرخه) محسوب می شود، برای شناسایی بیشتر دریاچه و رسیدن به سازند گچساران یا به اصطلاح تپه های نمکی سفر آبی 60 کیلومتری را آغاز می کنیم؛ همان ابتدای ورود به سد، ای سی آب (میزان هدایت الکتریکی یا املاح موجود درآب) را با دستگاه ای سی متر اندازه گیری می کنیم که عدد 786 را نشان می دهد، این در حالی است که میزان ای سی برای آب شرب طبق استانداردهای موجود در جهان باید کمتر از 1500 میکرو زمینس بر سانتی متر باشد و این عدد نشان می دهد که آب پشت سد کیفیت مناسب برای شرب را دارد.

شوری آب کنار سازند گچساران
پس از حدود 4 کیلومتر سفر روی آب به اولین تپه از سازند گچساران می رسیم ، تپه ای که رگه هایی از سفیدی روی آن مشهود است و کنار دریاچه سد واقع شده است، به گفته فرهاد نادران، مدیر کنترل پایداری سد گتوند این تپه از آهک، گچ و یک سری املاح دیگر تشکیل شده و میزان نمک(کلرید سدیم) در آن کمتر از 20 درصد است.
حدود هفت  تا هشت تپه شبیه به این در ادامه این مسیر وجود دارد، دوباره دستگاه کنترل ای سی آب را فعال می کنیم و در فاصله ای حدود 4،3 متری از این تپه ها، سنجش گر را داخل آب می اندازیم، عدد 787 را نشان می دهد، به عبارتی تاثیر تپه نمکی در تغییر ای سی آب در این منطقه از دریاچه حدود یک میکرو زمینس بر سانتی متر است که رقمی بسیار ناچیز است. برای کنترل کارکرد دستگاه ؛ ای سی بطری آب معدنی نیم لیتری همراه مان را نیز می سنجیم که رقم 386 را نشان می دهد. علت بی اثر بودن تپه در افزایش ای سی آب دریاچه احتمالا به بزرگی دریاچه و حجم عظیم آب پشت این سد بازمی گردد که در زمان تهیه این گزارش رقمی بیش از 2 میلیارد و 200 متر مکعب آب بود.

تداوم کیفیت آب در بالادست
سفرمان را در دریاچه سد حدود 30 کیلومتر با قایق تندرو ادامه می دهیم تا به پل شهدای لالی می رسیم. ای سی آب زیر پل را نیز اندازه گیری می کنیم که رقم 777 را نشان می دهد، به عبارتی به اندازه 9 واحد کیفیت آب در بالادست بهتر شده که البته باز هم رقم ناچیزی است و درواقع این سفر آبی نشان می دهد کل آب پشت سد کیفیت تقریبا یکسان و مطابق با استانداردهای شرب را دارد.
مطالعات جانمایی سد
اگرچه برخی کارشناسان اساسا جانمایی این سد را به لحاظ زیست محیطی دچار اشکالات جدی می دانند و گاهی این پرسش مطرح است که نمی شد سد گتوند را در مکانی دیگر احداث کرد که این حرف و حدیث ها و سازند گچساران نیز وجود نمی داشت؟ داریوش صادقی، معاون اجرایی سد گتوند با اشاره به مطالعات جانمایی و محل احداث این سد از دهه 1340 توسط چند شرکت خارجی به خبرنگار ما می گوید: دهه 40 پتانسیل یابی نیروگاه های برق آبی در حوضه کارون برای سد گتوند روی پنج، شش نقطه مشخص شده بود که بعد از آن تا زمان ساخت این سد در دهه 1380 چندین مرحله کارهای مطالعاتی انجام شد که در جمع بندی همه مشاوران و مهندسان و ناظران به این نتیجه رسیدند که بهترین مکان برای استفاده از ظرفیت کل کارون، موقعیت فعلی است.

ادامه مسیر تا اهواز
برای درک بهتر از وضعیت کیفیت آب رودخانه کارون روز بعد یعنی 12 آبان 1400 سفرمان را در پایین دست سد گتوند تا شهر اهواز ادامه می‌دهیم و ای سی آب را در طول مسیر با دستگاه می سنجیم، حدود 8 کیلومتر پایین تر، سد تنظیمی گتوند قرار دارد که ای سی آب رودخانه پس از این بند یا سد کوچک، رقم 1024 را نشان می دهد، مقداری پایین تر اراضی کشاورزی قرار دارد که کشت هویج یکی از موارد شایع در آن است، چند کیلومتر پایین تر نیز شهر گتوند قرار دارد، این جا به دلیل ورود فاضلاب های شهر گتوند و زمین های کشاورزی اطراف آن به کارون ای سی آب تا رقم 1057 افزایش می یابد که البته این شروع ماجراست...

کشاورزان چه می گویند
نرسیده به شهر گتوند سراغ چند کشاورز می رویم تا حرف دل آنان را بشنویم، ابتدا زن کهن سالی را می بینیم که در مزرعه کشت هویج مشغول کار است، او کیفیت آب را خوب توصیف می کند و از کشاورزی دراین منطقه راضی است اما کنار جاده دو کشاورز موتورسوار هستند که از کیفیت آب گلایه دارند و معتقدند که این آب موجب ایجاد رگه هایی از نمک روی خاک کشاورزی شان می شود، البته زمین این کشاورزان پایین تر از شهر گتوند قرار دارد که به گفته مسئولان بخشی از مسئله به ورود فاضلاب های شهری و اراضی کشاورزی اطراف این شهرستان به کارون بازمی گردد که موجب می شود ای سی آب ورودی به زمین شان افزایش یابد، البته این کشاورزان معتقدند آب رودخانه دز در سوی دیگر کارون با کیفیت تر است که این موضوع جای بررسی دارد.

ثبت ای سی بالای 5 هزار! 
با ادامه سفر در طول رودخانه کارون به سمت اهواز به پل بند قیر کمتر از 50 کیلومتر مانده به مرکز استان خوزستان می رسیم، این جا ای سی آب رقم  5 هزار و 770 را نشان می دهد! دلیل این رقم بالا، اضافه شدن فاضلاب های شهر شوشتر و ده ها روستا و مجتمع های کشت و صنعت و پرورش ماهی به کارون است، در ادامه سفر از شهرک ملاثانی نیز می گذریم و سرانجام به اهواز می رسیم و روی پل کیان پارس این کلان شهر برای آخرین بار، ای سی آب کارون را اندازه گیری می کنیم که رقم 3 هزار و 620 را نشان می دهد، علت کاهش ای سی آب در شهر اهواز نسبت به رقم قبلی در بندقیر، افزوده شدن آب باکیفیت از رودخانه دز چندین کیلومتر بالاتر است.

پایش کیفیت آب گتوند
هرچند با این سفر حدود 200 کیلومتری از بالادست دریاچه سد گتوند تا اهواز به وضوح این فرضیه  که علت ای سی و شوری بالای آب رودخانه کارون به دلیل افزوده شدن فاضلاب های شهری، صنعتی ،کشاورزی و دامی است و اثر سازند گچساران در آن ناچیز است قوت می  یابد  اما این موضوع نباید موجب کنترل نکردن کیفیت آب پشت سد شود، مسئله پایش کیفیت را از مسئولان سد می پرسیم، داریوش صادقی ،معاون اجرایی سد گتوند در این خصوص در پاسخ به خبرنگار ما می گوید: ما موظف به بررسی کیفیت آب هستیم و دایم کنترل می کنیم.

تهدید خشکسالی و قطع تولید برق
نیروگاه سد گتوند هزار مگاوات ظرفیت اسمی دارد و به گفته داریوش صادقی در فصل گرم امسال تا همین میزان نیز تولید داشته اما هنگام تهیه این گزارش تنها یکی از چهار واحد 250 مگاواتی این نیروگاه فعال است که برقی کمتر از 200 مگاوات تولید می کند؛ علت آن به خشکسالی و کنترل خروج آب از سد بازمی گردد. به گفته معاون اجرایی سد گتوند، در سال آبی 1400 حدفاصل اول مهر 99 تا انتهای شهریور 1400 حدود 8 میلیارد متر مکعب آب به دریاچه کارون وارد شده است درحالی که در همین مدت 9 میلیارد متر مکعب خروجی داشته ایم که یک میلیارد متر مکعب آب متعلق به ذخیره گذشته بوده است.
​
دیدگاه متفاوت نماینده گتوند
اما سهراب گیلانی، نماینده شوشتر و گتوند در مجلس شورای اسلامی دیدگاهی متفاوت دارد و در گفت وگو با خراسان ضمن تایید این که بالا بودن ای سی آب در پایین دست سد گتوند تا اهواز ربطی به نمک ندارد و مرتبط با وارد شدن فاضلاب های شهری و کشاورزی به رودخانه کارون است،اظهار می کند: بر این باورم که الان پشت سد 10 میلیون تن نمک انباشته شده است و هر سال یک میلیون تن نیز به این نمک افزوده می شود و این موضوع می تواند در آینده در صورت نبود مدیریت و کنترل، فاجعه زیست محیطی به بار آورد که در این باره به مسئولان نظام نیز نامه نوشته و چند روز گذشته نیز با وزیر نیرو صحبت کرده ام. البته الان مسئله دارد مدیریت می شود.وی با بیان این که طبق مطالعات علمی موجود در کشور از جمله دانشگاه تهران، تا 500 سال دیگر این تپه‌های نمکی سالی یک میلیون تن نمک را روانه آب سد می‌کنند، می افزاید: این تهدید را می توان به فرصت تبدیل کرد. راه چاره در احداث یک واحد آب شیرین کن است که آب شور کف دریاچه سد در آن تخلیه و کلر آن جداسازی شود. محمدعلی بنی‌هاشمی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و متولی مطالعات علاج بخشی سد گتوند نیز پیشتر در گفت وگو با ایسنا  با اشاره به شوری آب  این سد  خاطرنشان کرده بود: این تاثیر در سال های اول بیشتر بوده، به تدریج کاهش یافته و در سال های پس از ۱۳۹۵ تقریبا به صفر رسیده است، البته میزان انباشت نمک در مخزن سد، دغدغه دیگری است که هنوز وجود دارد.