سه‌شنبه, 13 آبان 1404
به گزارش شبکه خبری آب ایران به نقل از روابط عمومی شرکت سهامی آب منطقه‌ای یزد، محمد راسترو معاون برنامه‌ریزی این شرکت گفت: فرونشست زمین از جدی‌ترین و غیرقابل بازگشت‌ترین مراحل بیابان‌زایی محسوب می‌شود که در صورت غفلت و بی‌توجهی، می‌تواند بخش‌های وسیعی از استان یزد را با خطر غیرقابل سکونت شدن مواجه سازد.
وی با اشاره به دلایل بروز این پدیده افزود: فرونشست زمین به‌صورت مستقیم از برداشت بی‌رویه منابع آب زیرزمینی و تداوم خشکسالی‌های متوالی در یزد ناشی می‌شود. در سال آبی ۱۴۰۲–۱۴۰۳ میزان برداشت از منابع آب زیرزمینی استان حدود ۸۶۰ میلیون مترمکعب بوده است که ۸۴ درصد آن در بخش کشاورزی، ۱۰ درصد در شرب و بهداشت، و ۶ درصد در صنعت و خدمات مصرف شده است.
راسترو اظهار داشت: دشت یزد–اردکان با نرخ سالانه ۱۴ تا ۱۵ سانتی‌متر فرونشست، در وضعیت بحرانی قرار دارد. همچنین دشت‌های هرات، ابرکوه، مروست، چاهک شهریاری، دهشیر، شمش–بهادران، چاهگیر و بافق از مناطق دارای فرونشست قابل‌توجه در استان هستند.
معاون برنامه‌ریزی شرکت آب منطقه‌ای یزد ادامه داد: علت اصلی این پدیده، برداشت‌های بی‌رویه از سفره‌های زیرزمینی است. کاهش شدید بارندگی و افزایش دما موجب کاهش تغذیه آبخوان‌ها شده و فشردگی لایه‌های رسی باعث نابودی ظرفیت ذخیره‌سازی آب در خاک می‌شود؛ به همین دلیل از این پدیده با عنوان «زلزله خاموش» یاد می‌شود.
وی درباره پیامدهای فرونشست توضیح داد: تخریب زیرساخت‌های شهری و روستایی، آسیب به میراث تاریخی و فرهنگی، افت بهره‌وری کشاورزی، افزایش مهاجرت روستاییان و تهدید امنیت آبی و زیستی از مهم‌ترین نتایج این بحران است.
راسترو تأکید کرد: اجرای کامل سند سازگاری با کم‌آبی به‌عنوان نقشه راه مهار فرونشست در دستور کار استان قرار دارد. مرحله نخست این سند تا سال ۱۴۰۵ و مرحله نهایی آن تا سال ۱۴۱۱ اجرایی خواهد شد. هدف اصلی این برنامه، سازگار کردن الگوی مصرف با منابع موجود است تا تعادل بین برداشت و تغذیه آبخوان‌ها برقرار شود.
وی افزود: برای تحقق این هدف، ضروری است که کشاورزان یزدی به تدریج روش‌های آبیاری نوین را جایگزین شیوه‌های سنتی غرق‌آبی کنند، الگوی کشت خود را تغییر دهند و از گیاهان کم‌آب‌خواه استفاده نمایند تا بتوانند در چارچوب منابع محدود، تولید را ادامه دهند.
معاون برنامه‌ریزی شرکت آب منطقه‌ای یزد یکی از ابزارهای کلیدی کنترل برداشت‌ها را نصب کنتورهای هوشمند بر روی چاه‌های کشاورزی دانست و گفت: پیش از اجرای این طرح، کنترل برداشت‌ها به‌صورت محدود و موردی انجام می‌شد؛ اما در حال حاضر با استفاده از سامانه هوشمند، حجم مشخصی از آب به هر بهره‌بردار اختصاص می‌یابد و مصرف‌کنندگان باید فعالیت خود را مطابق این سهمیه مدیریت کنند.
وی ضمن رد ادعای برخی مبنی بر سخت‌گیری‌های ویژه در یزد، تصریح کرد: سخت‌گیری در برداشت منابع آب زیرزمینی تنها مختص یزد نیست؛ سایر استان‌های همجوار نیز براساس سند سازگاری با کم‌آبی اقدام می‌کنند. متأسفانه برخی رقابت در برداشت آب را به اشتباه نوعی فرصت تلقی می‌کنند، در حالی که چنین نگرشی بسیار خطرناک بوده و روند فرونشست را در استان شتاب می‌بخشد.
راسترو از ایجاد تشکل‌های آب‌بران، اجرای طرح تحویل حجمی آب، شناسایی و مسدودسازی چاه‌های غیرمجاز به عنوان دیگر راهکارهای مهار فرونشست یاد کرد و افزود: طرح‌های تغذیه مصنوعی آبخوان‌ها، استفاده از پساب تصفیه‌شده در صنایع و فضای سبز با گونه‌های کم‌آب‌بر و پایدار، و ایجاد بازار مدیریت‌شده آب نیز از برنامه‌های ضروری برای بازگرداندن تعادل به منابع آبی است.
وی در پایان بر ضرورت فرهنگ‌سازی عمومی تأکید کرد و گفت: افزایش آگاهی مردم نسبت به خطرات فرونشست و تأثیر مصرف بهینه آب در مهار این بحران، می‌تواند نقشی تعیین‌کننده در کاهش تبعات زیست‌محیطی و اجتماعی این پدیده داشته باشد.
ادامه