یکشنبه, 27 آبان 1403
معاون وزیر در امور آب و آبفا مطرح کرد:
به گزارش خبرنگار شبکه خبری آب ایران، محمد جوانبخت معاون وزیر در امور آب و آبفا و مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران در دومین نشست کمیته مشترک همکاری‌های آبی ایران و ترکیه که در شرکت مدیریت منابع آب ایران برگزار شد، اظهار داشت: امیدوارم در این دیدار بتوانیم نقشه راه مناسبی برای این همکاری‌ها پایه گذاری کنیم.
وی افزود: برگزاری این نشست میان دو کشوری که از یک سو دارای تمدن و مشترکات تاریخی هستند و از سوی دیگر از نظر منابع آب و موضوعات وابسته به آن در یک حوضه آبریز مشترک در کنار یکدیگر قرار دارند، می‌تواند فرصت بسیار خوبی برای ارتقاء هرچه بیشتر تعاملات و همکاری‌های آبی در سطح منطقه باشد.
جوانبخت تأکید کرد: ما باور داریم منابع آبی مشترک به جای آنکه موجب ایجاد اختلاف در بین کشورها می‌شود، می‌تواند به عنوان عامل همکاری بین کشورها باشد. بر همین اساس و در طول تاریخ موضوع آب به عنوان یک عامل همکاری منشأ انعقاد قراردادها و اقدامات و بهره‌برداری‌های مشترک مابین ایران و همسایگان بوده است.
معاون وزیر در امور آب و آبفا بیان داشت: در حال حاضر، جمهوری اسلامی ایران موضوعات مربوط به رودخانه‌های مرزی و منابع آب مشترک با کشورهای همسایه را از طریق سازوکارها و نهادهای مشترک در چهارچوب قراردادهای حقوقی و فنی پیگیری می‌کند.
وی در ادامه سخنانش گفت: سیاست اصولی جمهوری اسلامی ایران در رودخانه‌های مرزی و منابع آب مشترک، تعامل و همکاری با کشورهای همسایه است؛ این همکاری‌ها منجر به عقد قراردادهای متعددی شده که از حدود یکصد سال پیش مبنای همکاری‌های ایران با جمهوری آذربایجان در رودخانه‌های ارس و آستاراچای، جمهوری ارمنستان در رودخانه ارس، جمهوری ترکمنستان در رودخانه‌های هریرود، سومبارک و اترک، در جمهوری ترکیه در رودخانه‌های قره سو و ساریسو، افغانستان در رودخانه‌های هیرمند و بالاخره با جمهوری عراق، در رودخانه‌های مرزی غرب کشور و اروندرود در جنوب است.
جوانبخت خاطرنشان کرد: از زمان جاری شدن این معاهدات و قراردادها، حیات و اثربخشی آنها از طریق مکانیزم‌های قانونی و برگزاری کمیته‌ها و کمیسیون‌های مشترک و جلسات و ملاقات‌های متعدد و همکاری‌های نزدیک حفاظت شده است. در این چهارچوب همواره تلاش شده که معضلات و مسائل آبی مشترک به سمت مذاکرات حقوقی و فنی هدایت شده و از چالشی شدن موضوع آب اجتناب شود که خوشبختانه این روند کماکان ادامه دارد.
مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران اظهار داشت: سیاست ایران در حوضه آب‌های مرزی، رویکرد تقویت همکاری و رعایت ملاحظات مردم و ساکنین در دو سوی مرزهای مشترک با کشورهای همسایه بوده است و برای رفع اشکالات و یا چالش‌های ناشی از کم آبی و خشکسالی‌ها همواره رویکرد مذاکره و تفاهم با کشورهای همسایه را در چارچوب قراردادهای موجود دنبال کرده‌ایم.
وی گفت: در مرزهای شمال غرب، رودخانه ارس به طول ۴۵۰ کیلومتر، مرز ایران با کشورهای جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان را تشکیل می‌دهد. در این رودخانه فرامرزی نیز قراردادهای زیادی با شوروی سابق داشته‌ایم که پس از فروپاشی شوروی، توسط آذربایجان و ارمنستان به رسمیت شناخته شده و در همه آنها رژیم حقوقی بهره‌برداری مشترک از رودخانه فرامرزی ارس و تأسیسات و سدهای احداث شده حاکم است.
جوانبخت بیان داشت: در سال جاری پنجاه و دومین اجلاس کمیسیون مشترک بهره‌برداری از آب و انرژی رودخانه مرزی ارس بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان برگزار شد. موضوع همکاری در این کمیسیون‌ها سدهای ارس، خداآفرین، قیز قلعه سی و میل مغان است که سدهای ارس و میل مغان از سال ۱۹۷۳ در حال بهره‌برداری است و سد خداآفرین ل ۲۰۰۸ به بهره‌برداری رسیده است.
معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا خاطرنشان کرد: همچنین برای توسعه ظرفیت‌های نیروگاه‌های برقابی بین ایران و آذربایجان و نیز بین ایران و ارمنستان نیز بر روی رود ارس قراردادهای رسمی بین ایران و جمهوری‌های آذربایجان و ارمنستان منعقد شده است. در عین حال، در زمینه کیفیت آب رودخانه ارس، پایش مشترک با کشور ارمنستان از ۱۸ سال پیش تاکنون در دستور کار است. با توجه به روند بهره‌برداری همه کشورهای واقع در این حوضه فرامرزی، نگرانی‌هایی هم برای آینده وجود دارد و لذا همکاری‌های آتی برای تدوین رژیم حقوقی مشترک و جامع با حضور تمام کشورهای حوضه یکی از راهکارها مورد نظر است.
وی افزود: در حاشیه شاخه اصلی رودخانه ارس، صدها هزار نفر در سه استان اردبیل، آذربایجان شرقی و غربی نیازهای شرب، صنعت و کشاورزی خود را به صورت مستقیم از رودخانه مرزی ارس تامین می‌کنند. به طور متوسط 10ها هزار هکتار اراضی کشاورزی با برداشت مستقیم در این سه استان همجوار با ارس در ایران و تقریباً همین میزان در جمهوری آذربایجان زیر کشت آبی می‌رود.
جوانبخت گفت: به منظور تامین نیاز آب شرب و کشاورزی در سه استان اردبیل، آذربایجان شرقی، غربی و جمهوری آذربایجان شامل نخجوان و با احتساب نیاز زیست محیطی رودخانه، جریان سالانه رودخانه ارس به مرز جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان بیش از ۴ میلیارد مترمکعب بوده است. ضمن اینکه به نقش رودخانه ارس در تامین منابع آب دریاچه بسته خزر نیز باید توجه ویژه داشت.
وی اظهار داشت: علاوه بر این و به طور ویژه رودخانه ارس برای کشور ما و تمام کشورهای حوضه حائز اهمیت مضاعف است. این رودخانه فقط یک رودخانه معمولی نیست؛ در این رودخانه آب در کنار ادبیات، فرهنگ و هویت جریان می‌یابد و همه باید برای حفظ و تداوم این جریان بکوشیم. این رودخانه عامل اتصال تاریخی مردمان ساکن در این حوضه بوده و زندگی آنان را نشاط و معنی می‌بخشد.
جوانبخت ادامه داد: لازم می‌دانم که از یک طرف، با توجه به گزارشات و مطالبی که درباره پروژه‌های سدسازی و توسعه اراضی کشاورزی در بالا دست ارس منتشر شده و از طرف دیگر، کاهش جریان ورودی ارس به مرز جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان اعلام کنم که ما نسبت به سدسازی‌های گسترده در بالا دست رودخانه مرزی ارس نگرانی‌های جدی داریم.
وی اضافه کرد: نگرانی ما این است که این سدها و سایر اقدامات، اختلال اساسی در جریان طبیعی آب این رودخانه ایجاد کند و موجب بروز خسارت‌های اقتصادی و اجتماعی جدی در این منطقه شده و محیط زیست منطقه را نیز با تهدید جدی مواجه کند. همچنین موجب پس‌روی بیشتر دریای خزر شود.
معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا بیان داشت: مردم ما به ویژه شهروندان استان‌های اردبیل، آذربایجان شرقی و غربی توقع داشتند که جمهوری ترکیه به عنوان یک همسایه تاریخی با هماهنگی و توافق و در نظر گرفتن مصارف تاریخی آب و ملاحظات مربوط به تاسیس و نظام بهره‌برداری از آب و انرژی ارس در کشورهای پایین دست و بر اساس قوانین و عرف بین الملل و رعایت حسن همجواری عمل کند.
وی گفت: برای این منظور همکاری و تبادل نظرات در مورد نیازها و مصارف شرب، کشاورزی و صنعت مردمی که ده‌ها سال است از آب رودخانه ارس استفاده می‌کنند، می‌تواند روابط دوستانه دو کشور را بیش از پیش تقویت کند.
جوانبخت بیان داشت: نکته دیگری که باید مطرح کنم این است که کاهش آورد رودخانه مرزی ساریسو نیز موجب نگرانی جدی ما است. خوشبختانه پروتکل سال ۱۹۵۵ بین ایران و ترکیه در این رودخانه راهگشاست. ما باید بتوانیم با پیاده‌سازی دقیق این پروتکل چالش‌ها و نگرانی‌های مردم و ساکنین اطراف این رودخانه را در سه استان اردبیل، آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی برطرف کنیم.
وی افزود: مورد بعدی تبعات احداث دیوار مرزی ترکیه در جلوگیری از ورود جریان آب مسیرهای طبیعی منتهی به دشت‌ها و تالاب‌های ایران در دو استان آذربایجان شرقی و غربی است؛ امیدواریم این نشست بتواند همکاری‌های مناسبی برای اجرایی کردن آخرین نشست فنی مرزی در هشتم دسامبر ۲۰۲۱ که در آن جمهوری ترکیه متعهد شده که آبگذرهای احداثی در دره‌ها را در ابعاد کافی در مسیر مناسب جریان آب و با نهایت دقت جانمایی، طراحی و اجرا کند، ایجاد نماید.
جوانبخت گفت: در نهایت خوشبخت هستم که اعلام کنم این نشست فرصت مناسبی است تا ما مسائل و نگرانی‌ها و ملاحظات خود را به اشتراک بگذاریم و با بحث و بررسی دقیق، مستدل و دوستانه به راه حل‌های مشترکی دست یابیم. راه حل‌های پایدار که ضرورت احترام به حقابه تاریخی و محیط زیستی مناطق پایین دست رودخانه ارس را در پرتو روابط دوستانه میان دو کشور و اصول حسن همجواری در چارچوب رعایت اصول و مقررات حقوق بین الملل لحاظ کند.
مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران خاطرنشان کرد: خوشبختانه جمهوری اسلامی ایران در این زمینه ابتکارهای پیشنهادی مناسبی را برای ارائه و حصول به توافق دارد و می‌توانیم با بهره‌برداری مشترک، عادلانه و منصفانه از منابع آب این رودخانه حوضه آبریز ارس، به عنوان یک میراث مشترک که مردمان منطقه به یک نمونه ممتاز جهانی تبدیل کنیم.
وی گفت: رودخانه‌های فرامرزی و منابع آب مشترک، زمینه همکاری در سایر حوضه‌های آبی به ویژه استفاده از تکنولوژی‌های نو و دستاوردهای علمی جدید در زمینه‌های بهبودی راندمان آبیاری کشاورزی و تاسیسات آبرسانی و تصفیه‌خانه‌های آب و فاضلاب در سایر رودخانه‌های دو کشور و برگزاری همایش‌های علمی ایجاد شود.
جوانبخت خاطرنشان کرد: ما در ایران، برای مدیریت شرایط سخت آبی کشور، نقشه راه آب کشور را تدوین کرده‌ایم که تا افق ۱۴۲۰ را در نظر گرفته و به عبارتی برنامه جامع راهبری بخش آب است. علاوه بر آن در مناطق جنوب کشور که در حاشیه دریا زندگی می‌کنند، از آب دریا برای معیشت استفاده می‌کنند.
وی افزود: یکی از برنامه‌های جدی ما تصفیه آب‌های مصرفی فاضلاب و استفاده از پساب در صنایع و در بخش‌های مرتبط است. طبعاً در این زمینه و موارد عنوان شده دیگر می‌توانیم همکاری‌های وسیعی با هم داشته باشیم.
اطمینان‌بخشی مقامات ترکیه نسبت به حقابه ایران از رودخانه ارس
در ادامه محمد جوانبخت در حاشیه این دیدار و نشست مشترک در جمع خبرنگاران برگزاری نشست با مقامات ترکیه‌ای را مثبت ارزیابی کرد و اظهار داشت: نشست باتوجه به سوابق تاریخی و مشترکات عمیق دو کشور؛ در فضای کاملا دوستانه و برادری برگزار شد.
وی افزود: بنده دغدغه‌ها و نگرانی‌های مردم ساکن در حاشیه رودخانه ارس و مشکلات کم‌آبی که در سال‌های گذشته داشته‌اند را به طور کامل مطرح کردم وطرف ترکیه‌ای اطمینان داد که کشور متبوعش به همه تعهدات خود پایبند است، از ما نیز خواستند که از مردم رفع نگرانی شود.
معاون امور آب و آفای وزیر نیرو تصریح کرد: در این زمینه مقرر شد در موضوعات مختلف منابع آبی مشترک و سایر زمینه‌های مورد علاقه دو کشور بررسی‌های فنی صورت گیرد، همچنین توافق کردیم کارگروه فنی مشترکی تشکیل دهیم که به شکل نوبتی جلساتی برگزار شود و نتایج آن در کمیته همکاری مشترک بحث و تصمیم‌گیری شود.
وی درباره سدسازی در بالادست ارس توضیح داد: مقامات ترک اطمینان دادند از ناحیه تأسیسات و اقدامات روی ارس محدودیتی برای منابع آبی و سهم مردم استان‌های آذربایجان شرقی، غربی و اردبیل به‌وجود نخواهد آمد و تأکید کردند سدها برقابی است و حتی شاید در مواقعی در تنظیم آب سدها برای برخی مشکلات مثل سیل و خشکسالی استفاده شود.
ادامه