یکشنبه, 11 آبان 1404
به گزارش شبکه خبری آب ایران به نقل از روابط عمومی شرکت آب منطقه‌ای البرز، این استان دارای رودخانه‌های بزرگی مانند رودخانه کرج، شاهرود طالقان، برغان و کردان است که از رشته کوه‌های البرز جنوبی سرچشمه می‌گیرند و از آب شدن برف زمستانی این رشته کوه‌ها می‌توانند ادامه حیات دهند اما در دهه‌های اخیر این رودخانه‌ها هم در پس خشک‌سالی و تغییر اقلیم کم آورده اند.
اینک رودخانه کردان که در دهه‌های گذشته چهارفصل سال آب در آن جاری بود از اواخر بهار تا اواسط یا اواخر پائیز دچار خشکی شده و رودخانه به یک شن زار گسترده تبدیل می‌شود.
دشت‌های استان البرز در گذشته‌های نه چندان دور از خوان پرنعمت رودخانه‌ها و برف زمستانی مشروب می‌شدند و آب‌های سطحی را به دل زمین هدایت می‌کردند تا جائی‌که آب در عمق پنج تا ۱۰ متری زمین در دسترس قرار می‌گرفت.
آب در استان البرز تا پیش از دهه ۷۰ به حدی بود که باغ‌های بزرگ در دشت و دامن استان قد علم کرده بودند و درختان کهنسال هر سال جوانتر از گذشته شاخ و برگ می‌دادند یا در زمستان با قندیل یخی به خواب می‌رفتند.
تالاب صالحیه نظرآباد از شریان پرخروش آب‌های سطحی تا دهه ۹۰ به حیات تابستانی خود ادامه داد و حتی جانوران آبزی مهاجر در فصل گرم سال از این منبع آبی قصد جدایی را نداشتند.
این تالاب که بیش از ۳۰ هزار هکتار از اراضی دشت‌های ۲ استان البرز و قزوین را در برگرفته به یک منبع تامین آب برای محصولات کشاورزی منطقه تبدیل شده بود و وجود یک زهکش که امروز به‌عنوان عامل مخرب زیست محیطی در منطقه شناخته شده، بیانگر آن است که تالاب فقط سفره پرندگان و زینت زمین نبود بلکه کشاورزی هم از برکت آن بهره می‌برد.
اکنون چند سالی است که تالاب در فصل بارش به یک باریکه آبی تبدیل شده و از اواخر بهار تا شروع فصل آبی سال جدید گرد وخاک در آن به پا می‌شود که دود آن به چشم ساکنان اطراف و حتی به پایتخت هم می‌رسد.
در این میان برداشت‌های بی‌رویه آب از سفره‌های زیر زمینی نیز به تنش آب شدید انجامید و امروز استان البرز در کنار بحران آب با بحران فرونشست و رانش زمین مواجه است .
رانش زمین بهار امسال در منطقه حصار کرج به تعداد زیادی واحد مسکونی خسارت وارد کرد و پیش از آن نیز در سال گذشته شهرستان طالقان بارها بر اثر این پدیده دچار خسارت فراوان شد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای البرز چه می‌گوید؟
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان البرز سخن آغازین را به موضوع پیش خور شدن منابع آبی استان اختصاص داد و گفت: در پس مشکلات تغییر اقلیم، بی‌توجهی به مصرف بهینه آب امروز از دشت‌ها تا رودخانه‌ها و سفره‌های زیر زمینی استان با بحران‍‌های متعدد از جمله فرونشست زمین مواجه شده است.
به گفته داود نجفیان، عمق دسترسی به سفره‌های آب زیر زمینی استان در برخی نقاط به حدود ۳۰۰ متر رسیده و زمین در برخی دشت‌ها بین ۳۰ تا ۷۰ سانتی متر دچار فرونشست است.
وی میزان آب‌های سطحی و زیر زمینی استان البرز را یک میلیاردو ۸۰۰ میلیون متر مکعب ذکر کرد و افزود: این مقدار آب در طول سال به واسطه کثرت جمعیت مصرف می‌شود ضمن آنکه کم بارشی‌ها برای تهی شدن سفره‌های زیر زمینی مزید برعلت است.
نجفیان از پدیده فرونشست زمین به‌عنوان یکی از خطرات زیست محیطی ناشی از خشک‌سالی و مصرف بی‌رویه آب‌های زیر زمینی نام برد و گفت: در گام نخست مقابله با چاه‌های غیرمجاز در کنار طرح‌های تغذیه مصنوعی آب را در پیش گرفته‌ایم.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای البرز عبور از خطرات خشک‌سالی و کم بارشی را تنها مدیریت آب با عزم عمومی دانست و به مردم و مسوولان فرهنگسازی و مصرف بهینه را یادآوری کرد.
برخی کارشناسان، وجود حدود هشت تا ۱۱ هزار چاه غیر مجاز آب در دشت‌های ممنوعه البرز را از معضلاتی می‌دادند که در این سال‌ها بخشی از بودجه حفاظت از منابع آبی استان البرز صرف مقابله با آنها شده اما تاکنون راه به جایی نبرده است.
این چاه‌ها که برخی از آنها دارای آبدهی بالا است سبب شده تا کمر زمین در دشت‌های استان شکسته شود و دایره وعمق فرونشست زمین را گسترش دهد.
طرح تغذیه مصنوعی اقدامی برای نجات زمین
شرکت آب منطقه‌ای استان البرز در سال‌های اخیر طرح‌های متعددی در زمینه تغذیه مصنوعی دشت‌های استان در برنامه کاری خود قرار داده که به گفته مدیرعامل این شرکت ۲ طرح تغذیه دشت های فردیس و هشتگرد به بهره‌برداری رسیده است.
نجفیان افزود: طرح تغذیه مصنوعی دشت فردیس با میزان ذخیره آبی ۵۰ تا ۶۰ میلیون مترمکعب امسال به بهره‌برداری رسید و طرح تغذیه مصنوعی دشت هشتگرد با میزان ذخیره ۱۵ میلیون متر مکعب از ۲ سال پیش فعال شده است.
وی ادامه داد: اکنون نیز طرح دیگر در دشت‌های کرج، فشند و شهرستان ساوجبلاغ در دست اقدام است که با توجه به وخامت حال دشت ها و آبخوان‌ها (سفره های زیر زمینی ) روند اجرای این طرح ها شتاب گرفته است.
نجفیان، مهار سیلاب‌ها و جلوگیری از آثار تخریبی آنها و هدایت آب‌های سطحی به سفره‌های زیر زمینی را از مزایای طرح‌های تغذیه مصنوعی برشمرد و گفت: در کنار طرح‌های تغذیه مصنوعی آب ، طرح جامع آبرسانی استان البرز از محل سدها از سال گذشته در این استان آغاز شده تا بتوان از بار سفره‌های زیر زمینی کاست.
وی بیان کرد: این طرح با چشم انداز ۳۰ ساله اکنون در سه شهرستان ساوجبلاغ، نظرآباد و اشتهارد به مرحله نهایی نزدیک شده ضمن آنکه در شهرستان کرج نیز روند اجرای آن شتاب گرفته است.
به گفته وی، قرار است در یک بازده زمانی ۱۵ ساله تمام شهرستان‌های استان از مزایای طرح جامع آبرسانی استان بهره‌مند شوند ضمن آنکه طرح های فرهنگ‌ساری مصرف آب، بارچرخانی پساب برای کشاورزی و صنعت به عنوان برنامه‌های راهبردی در دست اقدام است.
تامین آب صنعت و کشاورزی البرز از محل پساب بازچرخانی شده
مدیرعامل شرکت آبفا استان البرز با بیان اینکه ظرفیت لازم برای بازچرخانی پساب در این استان فراهم شده است از آمادگی شرکت آبفا برای تامین آب مورد نیاز صنایع و کشاورزی استان از محل پساب بازچرخانی شده ، خبر داد.
به گفته حمیدرضا نامداری، صرف هزینه‌های کلان برای احداث تصفیه خانه‌های فاضلاب افزون بر حفظ محیط زیست، منبع پایدار و جایگزین خوبی برای منابع محدود آب استان البرز است.
وی توسعه تاسیسات فاضلاب را در گرو حضور فعال صنایع دانست و تاکید کرد: شرکت آبفا البرز آمادگی پذیرش سرمایه گذاران بخش خصوصی در اجرای طرح‌های فاضلاب را دارد.
نامداری در ادامه به حجم ۸۰ هزار مترمکعبی پساب روزانه تولیدی در تصفیه خانه‌های فاضلاب فعال استان اشاره کرد و گفت: شرکت آبفا البرز نیاز به دیتا بانک اطلاعاتی صنایع مستقر در استان دارد تا میزان و نوع آب مصرفی یا مورد نیاز صنایع را امکان سنجی کند و برحسب نوع تولیدات صنایع، پساب مورد نیاز را دراختیارشان قرار دهد.
مدیرعامل آبفا البرز گفت: یکی از مهمترین صنایع استان که امکان استفاده از پساب مطمئن و پایدار را دارد، نیروگاه برق شهید منتظر قائم است که می‌تواند جایگزین آب زیرسطحی باشد که در این نیروگاه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
همچمین عزت الله افضلی سرپرست امور اقتصادی استانداری البرز در نشستی اظهار کرد: تمام دستگاه‌های اجرایی از جمله جهاد کشاورزی، صنعت، معدن و تجارت، شهرک‌های صنعتی، آبفا وآب منطقه‌ای استان در یک کارگروه به اجرای برنامه‌ریزی لازم بپردازند و بهتر است قبل از صدور مجوز احداث شهرک‌ها و واحدهای صنعتی، ابتدا تفاهم نامه‌ای برای تامین منابع آب از محل پساپ استاندارد منعقد شود.
استان البرز سه هزار و۷۶۰ واحد تولیدی و صنعتی دارد؛ این استان دارای حدود ۶۸ هزار هکتار اراضی کشاورزی و باغی است که بخش عمده آنها آبی است .
اکنون بازچرخانی پساب برای تامین آب کشاورزی و صنعت در برنامه کاری البرز قرار گرفته است.
اداره کل منابع طبیعی استان البرز نیز طرح‌های متعددی برای مقابله بیابانزایی و فرونشست زمین در اراضی کوهستاتی و دشت‌های استان در دست اقدام دارد و تاکنون نیز چند طرح آبخیزداری با هدف تقویت پوشش گیاهی و سفره‌های زیر زمینی آب در استان انجام داده اما توسعه این پروژه ها ضروری است.
پدیده فرونشست زمین از مهمترین مشکلاتی است که امروزه در بسیاری از مناطق کشور از جمله البرز به یک خطر زیست محیطی تبدیل شده و انتظار می‌رود با اجرای طرح‌های مختلف از جمله تغذیه مصنوعی دشت‌ها، آبخیزداری، تقویت پوشش گیاهی عرصه‌های منابع طبیعی، کاهش برداشت آب از سفره های زیر زمینی، جایگزینی پساب بازچرخانی شده با آب‌های زیر زمینی برای مصارف صنعتی و کشاورزی بتوان از شتاب فرونشست نشست زمین کاست.
طبق گزارش‌ها اکنون اراضی مناطق جنوبی و غربی البرز در دشت‌های اشتهارد، نظرآباد و ساوجبلاغ در خطر فرو نشست قرار دارند ضمن آنکه رانش زمین نیز یکی دیگر از خطرهایی است که در طالقان و کرج طی سال‌های گذشته تا کنون خساراتی به بار آورده است.
ادامه