مشارکت مردمی، شاهراه احیای آب زیرزمینی و مرئی شدن نامرئی

همچون سال های گذشته به مناسبت روز جهانی آب مقارن با ۲۲ مارچ سال ۲۰۲۲ ، گزارش سازمان ملل در خصوص وضعیت منابع آب شیرین جهان از جنبه های مختلف منتشر شده و بر اساس این گزارش، منابع آب زیرزمینی به عنوان مهمترین منبع آب شیرین برای پایداری آب و استقرار توسعه پایدار کشورها اعلام شده است.
 کشور ما در میان ده کشور نخست به لحاظ میزان برداشت از منابع آب زیرزمینی قرار گرفته است و سایر شاخص ها نیز حاکی از عدم توازن بین میزان برداشت و تجدید این منابع در کشور است که حاکی از ظهور ردپای ورود به دامنه ناپایداری آب در کشور است و این در حالی است که زمانی برای آزمون و خطا در خصوص مدیریت منابع و مصارف آب باقی نمانده است؛ چرا که بر پایه داده‌های معتبر فعلی، توازنی در نحوه توزیع این منبع و میزان برداشت و نرخ تجدید آن وجود ندارد و این ناهمگونی، پایداری منابع آبهای زیرزمینی را به مخاطره انداخته است.
از این رو کارشناسان حوزه آب به شدت نسبت به این واقعیت های تکان دهنده و فقدان اطلاعات کافی و همچنین نحوه مدیریت آن در جهان واقعاً نگران بوده و به همین دلیل در سالروز جهانی آب، منابع آب زیرزمینی را در محورکانون توجه خود قرار داده اند.
واقعیت این است که وضعیت کشورهایی که در این چهارچوب واقع شده‌اند، مرزهای هشدار را در برخی مناطق درنوردیده و شرایط موجود نیازمند تصمیم سازی و انجام اقدام فوری هستند.
 امروزه ضرورت اصلی در مواجهه با چالش های مدیریت منابع آب زیرزمینی، مسئولیت‌پذیری بالای کشورها در محافظت از این منابع و تعهد عملی و راهبردی به نسل آینده می باشد و باید به یاد داشت که این مهم در کشورهای پیشرفته چندین سال است که به مرحله اجرا درآمده است.
با اینکه آب های زیرزمینی مزایای بنیادی و فرصت‌های اجتماعی اقتصادی و زیست محیطی فوق‌العاده‌ای برای جوامع فراهم می کنند، متاسفانه شاهدیم که مزیت های فوق به دلیل عدم توجه و آگاهی رسانی مناسب در میان منابع دیگر گم هستند و کمتر کسی می تواند عواقب این نادیده گرفتن را به درستی درک کند و فقط زمانی این اثرات آشکار خواهند شد که پمپ ها به جای آب، گل ولای از زمین استخراج کنند.
باید این مهم در جامعه سرلوحه عموم و بخصوص حکمرانان قرار گیرد که آبهای زیرزمینی منابع بی انتها برای برداشت نیستند. این منابع نیازمند محافظت برای تغذیه مناسب و جلوگیری از برداشت‌های خارج از توان و حفاظت از آلودگی هستند.
خیلی مهم است که مردم بدانند که این موضوع چه تاثیری بر زندگی آنها دارد.
 در خاتمه یادآوری می‌کنم که تنها راه برون رفت از این بحران، احیای همکاری، هم افزایی و همگرایی در حفاظت از این نعمت بی بدیل برای دفاع و حفاظت از این منابع برای فرزندانمان است.
باید بخاطر داشت که تصمیمات امروز ما نجات بخش آیندگان است و همواره در نظر داشته باشیم که کدام تصمیمات جامعه و آینده ما را نابود می کند و کدام تصمیمات آن را نجات می دهد.
الزاما باید برای استقرار مدیریت مشارکتی آب، گام‌های اساسی و راهبردی برداشته شود تفکر مدیریت مشارکتی واقعی و حقیقی آب را به ظهور برسانیم و استقرار تفکر مشارکتی آب زمانی تحقق خواهد یافت که با نقش‌آفرینی واقعی ذینفعان و ذی مدخلان در سرلوحه فرایندکار خود قرار دهیم و با تدوین نقشه راه حساس سازی، کاراسازی و پویا سازی جوامع بهره برداران محلی به ارتقای نقش آفرینی و مسئولیت پذیری آنها با هدف استفاده از ظرفیت‌های بالقوه و سرمایه‌های بی‌بدیل اجتماعی گام‌های موثری برداریم.
وزمان آن فرا رسیده که باپرهیز از تصویب و صدور دستورالعمل‌های یکطرفه از بالا به پایین نیز به عنوان اصلی مهم و بازدارنده نباید از نظر دور نگه داشته شود.
لازم به ذکر است در شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی بر اساس باور و اعتقاد بدنه مدیریتی شرکت شاهد مشارکت فعال ذی‌نفعان و ذیمدخلان هستیم و گواه این مدعا تدوین چندین تفاهم نامه چند جانبه و تشکیل و راه اندازی ۳۹۲ تعاونی آب بران در سطح استان برای واگذاری بهره برداری و نگهداری ۴۲ طرح به بهره برداران جوامع روستایی است که ۳۲ مورد از این طرح‌ها برای بهره‌برداری رسیده و مدیریت نگهداری و بهره برداری تاسیسات به تعاونی های اببران منتقل گردیده است و با این ترتیب ضمن بهره مندی از ظرفیت‌ها و سرمایه های اجتماعی و مردمی به اشتغازایی و تربیت نیروی متخصص محلی در حوزه بهره برداری از منابع ابی  تعاونی‌های آب بران پرداخته شده قابل ذکر است که اگر بهره برداری طرحهای مذکور از سوی شرکت آب منطقه ای انجام می گرفت به تعداد ۲۵۰نفر ،  نیروی انسانی  نیاز میبود که با این وصف صرفه جویی گردیده است. با در نظر گرفتن این تجربه و رهیافت شناخته شده در شرکت استقرار رویکرد استفاده از مکانیزم مدیریتی مشارکتی آب در حوزه منابع آبهای زیرزمینی امری است اجتناب ناپذیر ،
واقعیت این است در حال حاضر آمادگی خوبی در جوامع روستایی در پی فعالیت های آگاهی رسانی مشارکتی ایجاد شده به صورتی که در برخی از مناطق، کشاورزان حاضر سرمایه‌گذاری چندین میلیون تومان  به ازای هر هکتار هستند.وبا تدوین تفاهم نامه چند جانبه و تدوین نقشه را با حضور فعال و نقش آفرینی بهره برداران از آبهای زیر زمینی میتوان اقدامات پیش گیرانه پایدار و ماندا را جایگزین  روش های مدیریتی دولتی محور کرد.