۳راهبرد مدیریت منابع آبی دشت تشنه نیشابور

موقعیت جغرافیایی ویژه دشت نیشابور و قرار گیری آن در دامنه های جنوبی رشته کوه البرز و امتداد و گستردگی این دشت در دامنه های کوه بینالود، سبب ایجاد خرده اقلیم های آب و هوایی گوناگون در این دشت شده است.

وجود 20 رودخانه دایمی در دامنه های شمالی و جنوبی این دشت با اورد متوسط سالانه بیش از 210 میلیون متر مکعب، نشان از اهمیت منابع آب سطحی در تامین حیات زیستی و آبی این منطقه دارد.

در بخش آبهای زیرزمینی دشت نیشابور با دارا بودن بیش از 1800 حلقه چاه مجاز ( اعم از چاه عمیق و نیمه عمیق)، 988 چشمه، 893 رشته قنات در گستره 3 شهرستان نیشابور، فیروزه و زبرخان یکی از کانون های اصلی بهره گیری از منابع آب استان محسوب می شود. این منابع، آب مورد نیاز شرب، کشاورزی، صنعت و خدمات را تامین کرده و نقش بسزایی در ایجاد رونق اقتصادی در منطقه دارد و زمینه ساز شکوفایی ظرفیت های گردشگری و سایر خدمات را فراهم آورده است.

وجود ظرفیت های سازه ای و غیرسازه ای در دشت نیشابور شرایط این دشت را ممتاز کرده بطوری که سدها و بندهای خاکی(نظیر سد بار و...)، تاسیسات آبی و بندهای تغذیه مصنوعی ( بند تغذیه فاروب رومان، درود و...) پتانسیل مناسبی را برای بهره گیری از امکانات سازه ای و در نتیجه مدیریت بهتر منابع آبی فراهم آورده است. از امکانات غیر سازه ای این دشت نیز می توان به طرح های مطالعاتی و وجود ظرفیت های علمی این دشت اشاره کرد که این موضوع دست مایه تحقیقات و پایان نامه های دانشجویی عالی الخصوص در دانشگاه‎های سرآمد در زمینه آب نظیر دانشگاه فردوسی شده که این مهم زمینه پایلوت شدن این دشت را ایجاد کرده است.

سرازیر شدن جمعیت از کلانشهر مشهد به سمت نیشابور و رشد روز افزون جمعیت در این دشت  و تغییر الگوهای نوع مصرف به عنوان عوامل محیطی از یک طرف و افزایش دمای هوا و تغییرات اقلیمی ناشی از آن و بروز خشکسالی های پیاپی از طرف دیگر اهمیت مدیریت صحیح و پایشها و  اعمال نظارت های دقیق را بیشتر از همیشه آشکار می سازد. این خشکسالی ها و به تبع آن عدم تغذیه مناسب آبخوان سبب بروز مشکلات عدیده در تامین پایدار آب و ورود آسیب های جبران ناپذیری به آبخوان شده است.

 افت سطح آب زیرزمینی، افزایش مصرف انرژی مورد نیاز برای استحصال آب، گرایش به سمت و سوی حفر چاهای غیرمجاز و تحمیل کسری مخزن به آبخوان، ایجاد شکاف ها و فرونشست های زمین و امکان وارد شدن خسارت و آسیب به تاسیسات زیربنایی و استراتژیک (راه آهن، اراضی کشاورزی و...) از مهمترین چالش های پیش روی دشت نیشابور در ارتباط با منابع آبی بشمار می آید.

امور منابع آب ناحیه نیشابور بعنوان بازوی اجرایی سیاست‎های حفاظت از آب، بمنظور مدیریت بهینه منابع موجود آبی این دشت و در راستای تحقق اهداف پروژه تعادل بخشی آبهای زیرزمینی  و جبران قسمتی از کسری مخزن طی سالهای اخیر اقدام به نصب کنتورهای هوشمند، به روز رسانی کنتورها، شناسایی، تعیین تکلیف و انسداد چاههای غیرمجاز، جلوگیری و کاهش اضافه برداشت از چاههای مجاز کرده که این اقدامات عملی توانسته نرخ افت سطح آب زیرمینی را در این دشت کاهش دهد.

اصلاح الگوی مصرف در همه بخش ها بصورت بازنگری اساسی در الف) مصرف آب کشاورزی، ب) استفاده از پساب تصفیه شده در بخش صنعت و ج) اصلاح الگوی مصارف شهری به عنوان سه راهبرد اساسی در مدیریت منابع آبی این دشت مطرح می باشد.